Diyarbakır, tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış, geçmişi 9 bin yılı bulan kadim bir Anadolu kenti. Anadolu ile Mezopotamya arasında doğal bir köprü görevi gören ve çeşitli uygarlıkların tarihi ve kültürel mirasını günümüze kadar taşıyan Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu bölgesinin orta bölümünde yer alıyor.
Köklü bir geçmişin izlerini taşıyan Diyarbakır, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınan Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri’nin yanı sıra, dünyanın en uzun ikinci suruna, tarihe ışık tutan hanlara, kervansaraylara, camilere, kiliselere ev sahipliği yapıyor.
Mezopotamya’nın bereketli topraklarında sayısız medeniyeti, kültürü, dini ve dili bağrına basan Diyarbakır, Türkiye’nin kültür başkentleri arasında. Bereketini Dicle Nehri’nden alan verimli toprakları ile önemli bir turizm, tarım ve ticaret merkezi olan Diyarbakır’da sert bir kara iklimi görülür. Yazları çok sıcak geçen şehirde, kışların çok soğuk olmamasının nedeni ise Güneydoğu Torosların koruyucu etkisi. Çevresi genellikle Güneydoğu Toroslarla çevrili olan Diyarbakır’ın en önemli akarsuyu doğuda, şehre paralel akan Dicle Nehri.
Tarih boyunca Hurri, Asur, Urartu, İskit, Med-Pers, Makedon, Roma, Sasani, Bizans, Emevi-Abbasi, Selçuklu, Artuklu, Eyyübi, Moğol, Akkoyunlu, Safevi ve Osmanlı gibi 33 farklı medeniyete ev sahipliği yapan Diyarbakır, her yönüyle bu zengin kültürü yansıtıyor. Kentte attığınız her adım, bu engin coğrafyanın izini sürüyor. 9 bin yıldır yaşamın hiç kesintiye uğramadığı ender kentlerden biri olan, dört bir yanı tarih kokan bu şehirde görülmesi gereken yerlerin yanı sıra, pek çok aktiviteye de katılabilirsiniz.
Yaban hayatı bakımından da oldukça zengin olan Diyarbakır’da, şehrin kuzeyindeki Beklik Tepesi, Ergani ilçesinde bulunan Mihrap Dağı, Dicle ilçesindeki Adem Dağı ve Silvan ilçesindeki Zarga Dağı ile Püsküllü Dağı dağ ve doğa yürüyüşleri düzenleniyor.
MÖ 3000’lerde bölgede egemenlik kuran Asurluların, Amidi olarak söylediği yörenin adı, Yunanca ve Latince kaynaklarda ise Amido ve Amida olarak geçiyor. Arap saldırıları sırasında, yöreye yerleşen Bekir Va’il adlı göçebe aşireti nedeniyle Bekir diyarı olarak adlandırılan bölge, daha sonra Diyar-ı Bekir olarak söylenmiş ve 1937’de de Atatürk tarafından Diyarbakır olarak düzeltilmiş. Dede Korkut kitabında ise Hamid olarak geçiyor.
Diyarbakır Gezi Rehberi
Mezopotamya ile Anadolu medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır’ın tarihi çok eski devirlere dayanıyor. Yontma taş ve Mezolitik devirlerde Diyarbakır ve çevresinde var olan mağaralardan burada yerleşim olduğu yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılıyor. Şehrin kent merkezinde, MÖ 3000 Hitit ve Hurri-Mittani egemenliği yaşanmış, daha sonra da sırasıyla Asur, Arami, Urartu, İskit, Med, Pers, Makedon, Selevkos, Part, Ermeni, Roma, Sasani, Bizans, Emevi-Abbasi, Hamdani, Mervani, Selçuklu, İnaloğulları, Artuklu, Eyyübi, Moğol, Akkoyunlu, Safevi ve Osmanlı Diyarbakır’a egemen olmuş.
Asurlular döneminde bölge valilik merkezi olan Diyarbakır Hz. Ömer döneminde İslam orduları tarafından fethedilerek bir eyalet olarak İslam devletine bağlandı. Alparslan’ın 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi’nden bir sene önce Diyarbakır’a gelişinin ardından Melikşah’ın vefatıyla Diyarbakır’da egemenlik Suriye Selçuklularına geçti. Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim, Diyarbakır’ı ve bütün Güneydoğu Anadolu’yu 1515’te Osmanlı egemenliğine kattı. Diyarbakır, Osmanlı döneminde doğuya sefer yapan orduların hareket üssü ve kışlağı görevini görmüş, I. Dünya Savaşı’nın yakın zamanlarında hastalık, yangın ve sefalet yüzünden büyük sıkıntı çekse de, Cumhuriyet devrinde büyük ve önemli imar, sosyal, kültürel ve ekonomik hareketler yaşadı.
Diyarbakır Gezilecek Yerler
İlçeleri Çınar, Bismil, Dicle, Çermik, Çüngüş, Eğil, Ergani, Hani, Kocaköy, Hazro, Lice, Kulp, Silvan olan Diyarbakır’ın Diyarbakır Müzesi, Çayönü, Üçtepe, Hilal Mağarası, Hassuni Mağarası, Diyarbakır Surları, Malabadi Köprüsü, Nebi Cami, Ulu Cami, Safa Cami, Mart Thoma, Kırklar Kilisesi, Meryem Ana, Mart Pityon Kilisesi, Deliller Hanı ve Yeni Han kentin gezilecek yerleri arasında bulunuyor.
1. İç Kale
İç Kale, izleri MÖ 3500’e dek uzanan, kentin kalbi ve kuruluş merkezi. Her uygarlık tarafından geliştirilerek kullanılan bu yapı, tamamlanan restorasyonlarla, yeniden kültürel amaçlarla işlevsel hale getirilmiş.
2. Dış Kale
Dış Kale surları ve burçları çeşitli uygarlıkların izlerini taşıyor. Yukarıdan bakıldığında kalkan balığı şeklindeki bu surlar Çin Seddi’nden sonra dünyanın en uzun surları unvanına sahip.
3. Ulu Camii
Ulu Camii, Pagan dönemlerden itibaren tapınak olarak kullanılmış bu bölgede kilise olarak inşa edilmiş bir yapı. 639’da kentin Müslümanların eline geçmesiyle camiye dönüştürülen ve Anadolu’nun il camisi olan yapı, Anadolu’nun en eski camilerinden biri olarak biliniyor.
4. Çayönü Ören Yeri
Çayönü Ören Yeri, günümüzden yaklaşık 9 bin yıl öncesine uzanan bir tarihe sahip. Yerleşik hayatın cilalı taş devrinde başladığı bilinen Çayönü Antik Kenti’nden çıkarılan buluntular Diyarbakır Arkeolojik Müzesi’nde sergileniyor.
5. Malabadi Köprüsü
Malabadi Köprüsü, Bosna’daki Mostar Köprüsü’nün ikizi olarak kabul edilen tek kemerli bir yapı. İçine iki yoldan girilen ve içinde insanların dinlenmesi, yatması ve dış tehlikelerden korunması için odaların bulunduğu köprü, ulaşımı sağlamakla birlikte birçok fonksiyona sahip.
6. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi
Arkeoloji Müzesi’nde, Geç Paleotik dönemden Osmanlı dönemine kadar Diyarbakır ve çevresinden geçmiş çeşitli uygarlıklara ait eserler sergileniyor. Diyarbakır’ın en önemli müzelerinden biri.
7. Hevsel Bahçeleri
Hevsel Bahçeleri, Dicle Nehri ile tarihi surlar arasında yer alan 8000 yıllık geçmişiyle yalnızca Diyarbakır’ın değil; ülkemizin de en önemli tarihi varlıklarından biri. Tarih boyunca uzun yıllar şehrin bütün sebze ve meyve ihtiyacının sağlandığı bu bahçeler, kentin mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerinden.
8. Surp Giragos Ermeni Ortodoks Kilisesi
Surp Giragos Ermeni Ortodoks Kilisesi, 16. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen dünya üzerindeki yedi horanlı tek Ermeni kilisesi haline gelmiş. Ana kilise ve etrafındaki diğer yapılarla günümüzde halen görkemli bir kompleks niteliğinde.
9. Mar Petyun Keldani Katolik Kilisesi
Mar Petyun Keldani Katolik Kilisesi, Doğu Süryanileri olarak da bilinen Katolik Keldanilere ait. 17. yüzyılda inşa edilmiş ve halen ibadete açık bulunuyor. Ayrıca 1681’den itibaren Amid Keldani Patrikliği olarak hizmet veriyor.
10. Meryem Ana Süryani Kadim Kilisesi
Meryem Ana Süryani Kadim Kilisesi, eski çağlardan beri Güneş Tapınağı olarak kullanıldığı bilinen alanda 3. yüzyılda kurulmuş. İbadetin devam ettiği kilise, üç avlu ve çeşitli binalardan oluşuyor. Ayrıca bünyesinde dini temalı birçok tarihi eser de barındırıyor.
11. Deliller Hanı
Deliller Hanı, 1527’de inşa edilmiş, Diyarbakır’ın önemli kervansaraylarından biri. Osmanlı hükümdarlarına bile ev sahipliği yapan yapı, günümüzde restoran olarak hizmet vermenin yanı sıra, cadde üzerindeki cephesinde ise hediyelik eşya dükkânlar bulunuyor.
12. Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi
Diyarbakırlı şair Cahit Sıtkı Tarancı’nın doğduğu ev güzel bir sivil mimari örneği olarak şair anısına Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi olarak düzenlenmiş. Bir bölümü etnografya müzesi olarak değerlendirilen yapının bir bölümünde ise şaire ait kişisel eşyalar sergileniyor.
13. Suriçi
Suriçi, surların içinde kalan tarihi Diyarbakır bölgesi. Daracık sokaklarla örülü bu bölgede dolaşarak, Diyarbakır’ı hem turistik hem de yerel dokusunu keşfedebilirsiniz. Tüm sokaklarında çocukların oynadığı mahalle, mutlaka görülmesi gereken yerlerden.
14. Hasan Paşa Hanı
Hasan Paşa Hanı, Diyarbakır’ın Osmanlılar tarafından alınmasından sonra Sokullu Mehmet Paşa’nın oğlu Vezirzade Hasan Paşa tarafından yaptırılmış ve uzun yıllar önemli bir tüccar hanı olarak kullanılmış. Restorasyon çalışmalarının ardından yenilenen han, Diyarbakır’ın önemli tarihi ve turistik mekanları arasında yer alıyor.
15. Asur Kalesi
Asur Kalesi Diyarbakır’ın Eğil ilçesinde yer alan ve Asurlular tarafından yapılan, şehrin en önemli tarihi varlıklarından biri. Ana kayanın oyulmasıyla elde edilmiş tünellerin bulunduğu Asur Kalesi’nin kuzeydoğusunda Asur krallarına ait kral mezarlıkları da yer alıyor.
Diyarbakır yeme ve içme
Diyarbakır’ın geçmişinin binlerce yıl önceye dayanması ve bu süreçte sayısız uygarlığa ev sahipliği yapmış olması kentin yemek kültürünün de zengin olmasını sağlamış. Diyarbakır yemekleri et açısından zengin mönüsüyle kaburga dolmasından sakatatlara, kebaptan yöresel lezzetlere kadar birçok alternatif sunuyor. Kuzu etinin, sumak, karabiber, kişniş gibi baharatların, tereyağı ve bulgurun ağırlıklı olarak kullanıldığı yöresel mutfak, içerdiği farklı ve özgün lezzetler ile ziyaretçilerini etkiliyor. Kaburga dolması, sac tava, ciğer kebabı Diyarbakır ile özdeşleşen yemekler arasında yer alıyor. Elbette Diyarbakır karpuzu da öyle.
Diyarbakır yöresel mutfağı içinde meftune önemli bir yer tutuyor. Meftune, patlıcan, kabak veya kenger kullanılarak hazırlanıyor. Yöresel yemekler arasında ise kibe mumbar, belluh, hıllorik, pıçık, sığma, lebeni, kibe kudur ve habeniskiyi de saymak mümkün. Lebeni, Diyarbakır’a özgü bir yoğurt çorbası. Hıllorik, köftelik kıymadan ve ince bulgurdan hazırlanıyor. Kibe mumbar dolması, bumbarın pirinç, kıyma, salça ve baharatlar ile doldurulmasıyla hazırlanan bir yemek. Tatlılardan ise, zingil, kadayıf, nuriye tatlısı, halbur hurma mutlaka tadılması gerekenler arasında yer alıyor.
Ciğer sevenler için Umut Ciğercisi ve Dağkapı Kebapçısı, Diyarbakır’a özel tatları da bulacağınız bir restoran olan Haşim Usta Lezzet Dünyası ve Muhteşem ızgaralar ve ondan önce masanızı süsleyen salatalar, yeşillikler, çeşitli ikramlarıyla enfes olan Onur Ocakbaşı kentte öne çıkan adresler. Kaburga dolması ile ünlü ama bumbar dolması ve güveç gibi başka lezzetleri de barındıran Selim Amca’nın Sofra Salonu, Diyarbakır’ın lüks kebapçısı olan Keyf-i Kebap ve sakatat sevenler için zengin bir menüye sahip olan Paçacı Fazıl da kentin en çok tercih edilen ana yemek mekânları. Üç şubesiyle, Diyarbakır’ın eşsiz lezzeti burma kadayıfı ve diğer tatlılarını tatmak için ise, Sıtkı Usta Kadayıf ve Künefe Salonu ile Kadayıfçı Levent Usta’yı deneyebilirsiniz.
Diyarbakır alışveriş
Diyarbakır’da alışveriş genellikle yöresel ürünleri bulabileceğiniz çarşılardan sağlanıyor. Buralardan kendinize ve sevdiklerinize hatıra olacak hediyelikler bulabilirsiniz. Özellikle el sanatları bakımından zengin olan Diyarbakır’da, keçeci, takunyacı, el dokuması halı ve kilim satan dükkanlar sizi kentin binlerce yıllık geçmişine ötürecek. Ayrıca zincir markalara ulaşmak için tercih edebileceğiniz Ninova Alışveriş Merkezi de bulunuyor.
Sipahi Pazarı, Diyarbakır’ın tarihi çarşıları içinde en renkli olanı. İçinde tütüncülerden halıcılara, keçecilerden takunyacılara çeşitli dükkânlar bulmak mümkün. Bir şey almasanız bile gezmek için çok ilginç bir yer. Kuyumcular Çarşısı’nda ise kente özgü altın işçiliğinin en güzel ürünlerini ve Mardin gümüş işlerini bulabilirsiniz. Mardin Kapı tarafındaki Peynirciler Çarşısı’nda Diyarbakır’ın meşhur örgü peynirinin yanı sıra civar il ve ilçelerden getirilen çeşitli peynir ve yoğurtları da bulabilirsiniz.
Diyarbakır konaklama
Turizm bakımından her geçen gün dikkat çeken Diyarbakır’da lüks otellerden, ortalama bir kalitede hizmet veren otellere, birçok seçenek bulmanız mümkün. İnönü Caddesi’nde yer alan SV Business Hotel, spor salonu, barı, havuz başıyla lüks bir otelden beklentilerinizi karşılayan Dedeman, Suriçi’nde uygun fiyatlı ve sevimli bir mekân olan Surkent Otel konaklama alternatiflerinden birkaçı. Öte yandan eski kervansaraylardan biri olan Büyük Kervansaray Otel, Diyarbakır’ın tarihi kent merkezinde konum olarak oldukça avantajlı. Temiz, modern bir şehir oteli olan Birkent Otel ise İnönü Caddesi’nde yer alıyor. Hilton Garden Inn Diyarbakır ve Dies Hotel de kenti iş veya turistik amaçlı ziyaret edenler için diğer seçenekler arasında yer alıyor.
Diyarbakır’a ne zaman gidilir
Kara ikliminin egemen olduğu Diyarbakır, özellikle bahar aylarında ziyarete elverişli. En sıcak ay ortalaması 31 derece, en soğuk ay ortalaması ise 1,8 derece civarında seyreden kentte, turistik veya iş amaçlı kente yapılacak gezide yazların sıcak, kışların da soğuk ve yağışlı olabileceğini göz önüne alın.
Diyarbakır’a nasıl gidilir
Türkiye’nin güneydoğusunda yer alan Diyarbakır’a İstanbul, Ankara ve İzmir’den hava yoluyla ulaşım mümkün. İstanbul Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı’ndan, Ankara Esenboğa Havalimanı’ndan ve İzmir Adnan Menderes Havalimanı’ndan Diyarbakır Havalimanı’na tarifeli uçuşlar düzenleniyor. 2015’te hizmete açılan yeni Diyarbakır Havaalanı, tüm Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin de en büyük havalimanı olma özelliğine sahip. Şehre kara yoluyla ulaşımın yanı sıra İstanbul ve Ankara’dan Güney Ekspresi ile demir yolu ulaşım da mümkün.
Türkiye’nin açık hava müzesi Diyarbakır’a ulaştığınızda sizi geçmişinde pek çok ilkleri barındıran bir kültür şehri bekliyor. Şehre 65 km uzaklıktaki Ergani ilçesinin yakınlarında, insanların ilk kez göçebelikten yerleşik köy yaşamına geçtikleri dünyanın en eski köyü olan Çayeli yer alıyor. Bunun yanı sıra, Diyarbakır ve çevresindeki mağaralar Anadolu’nun en eski mağara yerleşim yerlerinden biri olma özelliği de taşıyor. Diyarbakır sadece bir kere değil, defalarca görmek isteyeceğiniz bir şehir.
Yazi guzel olmus. Ama Gazi koskunu goremedim. Keske onuda yazsaydiniz.
mrb keşke merkez referans alınarak mesafeler de yazılsaydı çok daha güzel olurdu
Çok güzel anlatmışsınız emeğinize sağlık…
Güzel Bir Yazı Olsun EKSİK Olan Tek Şey Zincir Markaları Bulabileceğiniz Tek Yer Ninova Avm Değil Çok Daha Fazlasını Bulacağınız Ncity Mega Center Forum Diyarbakır Ve Ceylan Avm De Yer Almaktadır. Şehri Görmek İsteyen Vatandaşların Gördükten Sonra Dönmek İstemeyeceklerine Eminim 🙂
Türkiye’de en çok görmek istediğim yerlerden birisi Diyarbakır. Özellikle şu Çin Seddi ile yarışan surlarını çok merak ediyorum. İlk duyduğumda çok şaşırmıştım.